مطالعۀ تطبیقی اجرای آیینی کَتَک و سماع مولویه از منظر تاریخی

Authors

  • دادور, ابوالقاسم
  • دانشگر, فهیمه
  • شادقزوینی, پریسا
Abstract:

حرکت، هیجان و اجراهای آیینی به اندازه تاریخ بشری قدمت دارند. چنین آیین مقدسی در تصوف نیز پدید آمده و در خانقاه‌های اغلب طریقت‌ها آن را به اجرا درمی‌آورند. این آیین در طریقت مولویه اغلب مشتمل بر چرخش‌های پیوسته و بدون توقف حول محور بدن است. اما اجرای آیینی مشابهی، به نام کتک، در معابد هندوئیسم نیز وجود دارد که مانند سماع مولویه ریشه در نیایش آفریدگار دارد و در برخی از ابعاد فرم و محتوا به سماع شبیه است. بنا بر آنچه بیان شد، پرسش اصلی مقاله این است که آیا اجرای کتک، که در دوران سلاطین دهلی (1526-1206 م) و امپراتوران گورکانی (1857-1526 م) در هند باب بوده است، از سماع مولویه، که به همراه تصوف از قرن سیزدهم میلادی وارد هند شده، و به صورت همزمان مورد حمایت دربار بوده و در مجامع رسمی حکومت به اجرا درمی‌آمده، تأثیر پذیرفته است؟ پرسش فرعی نیز این است که دلیل شباهت‌های ظاهری این دو اجرای آیینی، از جمله چرخش‌های پی‌درپی و حرکات دست، لباس و موسیقی قوالی، ناشی از تأثیراتی است که از هم گرفته‌اند؟ این مقاله، به ‌منظور پاسخ به این پرسش‌ها، به کشف روابط زمانی و مکانیِ دو اجرا و دو فرهنگ صوفیسم و هندوئیسم در طول تاریخِ مورد اشاره و احتمال وام‌گیری کتک از سماع پرداخته است. نتایج پژوهش بنیادی حاضر، که به روش تاریخی و به کمک گردآوری مطالب به شیوۀ اسنادی و نیز میدانی به دست آمده، بیانگر این است که اجرای آیینی کتک به واسطۀ همجواری هندوئیسم و صوفیسم در اجتماع و فرهنگ هند، در دوران سلاطین دهلی و سپس امپراتوران مغول، در بخش‌های بسیاری از جمله حرکات بدن، به ‌ویژه چرخش‌های پی‌درپی و حرکات دست، موسیقی قوالی و لباس، از سماع مولویه تأثیر پذیرفته است.    

Upgrade to premium to download articles

Sign up to access the full text

Already have an account?login

similar resources

بررسی و تحلیل نشانه‌شناسی سماع فرقه مولویه

سماع به‌عنوان بارزترین مشخصه صوفیگری مرکب است از موسیقی و رقص و ذکر با آدابی ویژه که به اهتمام موافقان و علی­رغم نظر مخالفان آن،‌ از سده سوم هجری آغاز و تاکنون به حیات خود ادامه داده است. این آیین مانند تمامی آیین­های اعتقادی دارای ظاهر و باطنی است که راه یافتن به باطن آن به‌آسانی امکان­پذیر نیست. پس از مولانا، این آیین به همت فرزندان و نوادگان او نظام­مند شده است و برخلاف گذشته که سماع مختص صو...

full text

بررسی نقش قوچ در قالی های ترکمن از منظر تاریخی و آیینی

قالی ترکمن دارای شکل‌ها و نقش‌های بسیاری است که قدمتی طولانی و مفاهیمی عمیق دارند. بخش عمده این نقوش برگرفته از طبیعت هستند، موضوع مورد بررسی در این پژوهش، نقش قوچ در قالی‌های ترکمن است که به ریشه‌های مفهومی و تاریخی آن پرداخته می‌شود. سوالات اصلی این تحقیق، چگونگی ارتباط این نقش با تاریخ، آیین و رسوم ترکمن‌ها و همچنین چگونگی نقش شدن آن در قالی‌های این قوم می‌باشد. این مقاله، از نوع تاریخی و رو...

full text

بررسی و تحلیل نشانه شناسی سماع فرقه مولویه

سماع به عنوان بارزترین مشخصه صوفیگری مرکب است از موسیقی و رقص و ذکر با آدابی ویژه که به اهتمام موافقان و علی­رغم نظر مخالفان آن، از سده سوم هجری آغاز و تاکنون به حیات خود ادامه داده است. این آیین مانند تمامی آیین­های اعتقادی دارای ظاهر و باطنی است که راه یافتن به باطن آن به آسانی امکان­پذیر نیست. پس از مولانا، این آیین به همت فرزندان و نوادگان او نظام­مند شده است و برخلاف گذشته که سماع مختص صوف...

full text

مطالعه تطبیقی رقص شیوا و رقص سماع

هنر در فرهنگ‌های سنتی و دینی و آیینی، بستر مناسبی برای تجلی مضامین عرفانی، معنوی و روایی است، لذا می‌توان از طریق پژوهش در این قبیل آثار هنری، علاوه بر کشف معانی نمادین به دریافت محتوای رمزی اشاره‌ای آنها نیز نایل شد. بیان نمادین در رقص‌های آیینی یکی از مهم‌ترین شاخه‌های هنری است که می‌تواند، به مثابة مطالعاتی جامعه‌شناختی، دینی، عرفانی و اعتقادی و به طور کلی تحت عنوان مطالعات فرهنگی، خصوصیات ز...

full text

مطالعۀ تطبیقی رمزهای آیینی و فرهنگی در منظر‌پردازی باغ‌های ایرانی و چینی

بیان مسئله: سه عامل فرهنگ، آداب‌ و رسوم و باورهای مذهبی مؤثرترین مؤلفه‌های تأثیرگذار بر تمدن‌های کهن از جمله ایران و چین بوده ‌است. این مؤلفه‌ها در تمدن‌های مذکور به صورت‌های مختلف تجسم ‌یافته و در تعریف هویت مکانی فضاهای مختلف از جمله باغ‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار بوده است. در این راستا انجام مطالعۀ تطبیقی جهت بررسی چگونگی تأثیر مفاهیم آیینی و فرهنگی در شکل‌گیری رمزها و فضاهای کالبدی باغ‌سا...

full text

My Resources

Save resource for easier access later

Save to my library Already added to my library

{@ msg_add @}


Journal title

volume 8  issue 30

pages  1- 30

publication date 2017-01

By following a journal you will be notified via email when a new issue of this journal is published.

Keywords

No Keywords

Hosted on Doprax cloud platform doprax.com

copyright © 2015-2023